Zaskakujące czynniki i sytuacje, które mogą powodować zaćmę

Zaćma, będąca jedną z najczęstszych przyczyn pogorszenia wzroku u osób dorosłych, rozwija się na skutek stopniowego zmętnienia soczewki oka, co prowadzi do osłabienia ostrości widzenia. Chociaż proces ten jest w dużej mierze związany z naturalnym starzeniem się organizmu, istnieje szereg czynników ryzyka, które mogą przyspieszyć jej rozwój lub wpłynąć na wcześniejsze wystąpienie zmian w strukturze soczewki. Wpływ na to mogą mieć zarówno czynniki środowiskowe, jak i zdrowotne, które powodują stres oksydacyjny, zaburzają metabolizm soczewki lub sprzyjają przewlekłym stanom zapalnym oka. Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV), palenie tytoniu, cukrzyca, długotrwałe stosowanie leków steroidowych, a także urazy mechaniczne oka, stanowią kluczowe sytuacje ryzykowne, które należy uwzględniać w profilaktyce zaćmy. Nie można jednak zapominać również i o tym, że wykonywanie takich zawodów jak spawacz czy elektryk bez odpowiedniego zabezpieczenia wzroku, również może przyczynić się do rozwoju zaćmy. Wypadki z udziałem ostrego światła – np. porażenie piorunem, pożar czy wybuch spowodowany zwarciem elektrycznym – także są realnym zagrożeniem, jeśli chodzi o nasz wzrok i również mogą one spowodować zaćmę. Zrozumienie mechanizmów stojących za tymi czynnikami oraz ich wpływu na tkankę oka jest istotne dla rozwoju strategii zapobiegania oraz dla edukacji pacjentów, zwłaszcza tych narażonych na wieloletnie działanie czynników sprzyjających chorobie.

Głównym problemem związanym z zaćmą jest stopniowe ograniczenie ostrości wzroku, które nieleczone może doprowadzić do całkowitej ślepoty. Zmiany te powodują utratę przejrzystości soczewki na skutek gromadzenia się zdenaturowanych białek, co zaburza przepływ światła przez oko i prowadzi do pogorszenia widzenia. Pacjenci z zaawansowaną zaćmą doświadczają efektów rozmycia obrazu, zjawisk olśnienia, szczególnie w warunkach jasnego światła, oraz problemów z widzeniem kontrastów, co wpływa na ich zdolność do codziennego funkcjonowania i znacząco obniża jakość życia. Ze względu na brak farmakologicznych metod leczenia, zaawansowane stadia zaćmy wymagają chirurgicznej interwencji polegającej na wymianie soczewki, co wiąże się z ryzykiem powikłań oraz koniecznością kosztownego zabiegu.

Przyczyny powstawania zaćmy można podzielić na endogenne i egzogenne, związane z wewnętrznymi i zewnętrznymi czynnikami oddziałującymi na organizm. Wśród czynników endogennych główną rolę odgrywają zmiany związane z wiekiem, kiedy to naturalne procesy starzenia prowadzą do kumulacji uszkodzeń oksydacyjnych w soczewce, co skutkuje denaturacją białek i zmętnieniem struktury. Do innych przyczyn endogennych zalicza się również predyspozycje genetyczne, wrodzone choroby metaboliczne, takie jak galaktozemia, oraz zaburzenia endokrynologiczne, w tym cukrzycę, która przyspiesza zmiany degeneracyjne soczewki.

Egzogenne przyczyny powstawania zaćmy obejmują czynniki środowiskowe, takie jak długotrwała ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, które powoduje uszkodzenia komórek soczewki, a także przewlekłe przyjmowanie leków steroidowych, które wpływają na metabolizm białek soczewki. Do przyczyn egzogennych zalicza się również urazy mechaniczne oka oraz narażenie na toksyczne substancje chemiczne, które mogą prowadzić do zmian degeneracyjnych i przyspieszać rozwój zaćmy.

Zaćma nabyta może rozwijać się w wyniku działania ostrego światła i jest szczególnie częsta u osób narażonych na intensywne promieniowanie świetlne lub bezpośrednie działanie wysokiej energii świetlnej, co obserwuje się w przypadku porażenia piorunem oraz u osób wykonujących zawody takie jak spawacz czy elektryk. W sytuacji porażenia piorunem gwałtowne wydzielanie energii i intensywne promieniowanie mogą wywołać bezpośrednie uszkodzenie soczewki oka, prowadząc do denaturacji jej białek i przyspieszonego zmętnienia. Podobnie rzecz się ma u spawaczy oraz elektryków, którzy są narażeni na silne źródła światła, zwłaszcza w postaci promieniowania UV i intensywnych błysków świetlnych, ryzyko rozwoju zaćmy jest znacznie wyższe. Długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV prowadzi do przewlekłego stresu oksydacyjnego, który kumuluje się w komórkach soczewki i uszkadza jej strukturę. Brak odpowiedniej ochrony oczu, na przykład w postaci specjalistycznych okularów ochronnych, zwiększa ryzyko powstawania zaćmy związanej z zawodowym narażeniem na światło o wysokiej intensywności, co może prowadzić do wcześniejszej degradacji wzroku.

Pierwsze oznaki zaćmy mogą objawiać się subtelnymi, lecz narastającymi trudnościami w widzeniu, które stopniowo pogarszają jakość życia pacjenta. W początkowej fazie zaćmy pacjenci często zgłaszają zamglenie widzenia, które przypomina oglądanie przedmiotów przez delikatnie zamglone szkło. Dochodzi do zaburzenia kontrastu, co utrudnia widzenie w słabym oświetleniu oraz zwiększa wrażliwość na światło, szczególnie intensywne lub punktowe, jak na przykład reflektory nocą. U pacjentów pojawia się także efekt halo, czyli rozszczepienie światła wokół źródeł jasnego światła, co może nasilać się wieczorami i nocą. Z czasem obserwuje się również obniżenie ostrości wzroku i stopniowe przyciemnienie widzenia, co wymusza częstsze zmiany okularów lub soczewek korekcyjnych, bez wyraźnej poprawy jakości widzenia. Charakterystyczne dla zaćmy jest także poczucie, że barwy stają się mniej wyraziste, jakby obraz był przytłumiony, co może być szczególnie zauważalne przy porównywaniu widzenia jednym i drugim okiem, gdy zaćma jest bardziej zaawansowana w jednym z nich. Niezależnie jednak od wszystkiego, jeśli tylko będziemy mieli podejrzenie, że borykamy się z pierwszymi oznakami zaćmy, powinniśmy jak najszybciej rozpocząć diagnostykę w tym celu a w dalszej kolejności – leczenie. Zaćma jest uleczalna, jednakże jedyną metodą, która pozwala na całkowite jej usunięcie, jest operacja. Współcześnie nie stosuje się żadnych środków farmakologicznych, które “wyleczą” tę chorobę.

¹Sabała-Zielińska B., TOPR 2. Nie każdy wróci, Prószyński i S-ka, 2021.

Na zabieg usunięcia zaćmy w naszej klinice można się rejestrować telefonicznie pod numerem +48 572 864 964 lub przez formularz https://refundacjazacmy.pl/kontakt/

Więcej informacji o wzroku i operacjach zaćmy znajdziecie w naszych social mediach:

Facebook: https://www.facebook.com/ZacmawNiemczech/